PMEG 2024
23.1.1. Nombraj vortetoj – formoj
Ekzistas dek tri nombraj vortetoj:
nul | 0 | dek | 10 |
---|---|---|---|
unu | 1 | cent | 100 |
du | 2 | mil | 1000 |
tri | 3 | ||
kvar | 4 | ||
kvin | 5 | ||
ses | 6 | ||
sep | 7 | ||
ok | 8 | ||
nau | 9 |
Aliajn nombrojn oni esprimas per kombinado de la nombraj vortetoj. Oni diras unue kiom da miloj estas, poste kiom da centoj, poste kiom da dekoj, kaj fine kiom da unuoj:
Post dek
11 | dek unu | 16 | dek ses |
---|---|---|---|
12 | dek du | 17 | dek sep |
13 | dek tri | 18 | dek ok |
14 | dek kvar | 19 | dek nau |
15 | dek kvin |
Dekoj
10 | dek | 60 | sesdek |
---|---|---|---|
20 | dudek | 70 | sepdek |
30 | tridek | 80 | okdek |
40 | kvardek | 90 | naudek |
50 | kvindek |
Centoj
100 | cent | 600 | sescent |
---|---|---|---|
200 | ducent | 700 | sepcent |
300 | tricent | 800 | okcent |
400 | kvarcent | 900 | naucent |
500 | kvincent |
Miloj
1000 | mil | 10 000 | dek mil |
---|---|---|---|
2000 | du mil | 11 000 | dek unu mil |
3000 | tri mil | 12 000 | dek du mil |
4000 | kvar mil | 13 000 | dek tri mil |
5000 | kvin mil | 20 000 | dudek mil |
6000 | ses mil | 30 000 | tridek mil |
7000 | sep mil | 42 000 | kvardek du mil |
8000 | ok mil | 999 000 | naucent naudek nau mil |
9000 | nau mil |
Pliaj kombinoj
21 | dudek unu | 432 | kvarcent tridek du |
---|---|---|---|
22 | dudek du | 1001 | mil unu |
23 | dudek tri | 1011 | mil dek unu |
24 | dudek kvar | 1111 | mil cent dek unu |
31 | tridek unu | 1234 | mil ducent tridek kvar |
32 | tridek du | 2678 | du mil sescent sepdek ok |
33 | tridek tri | 7777 | sep mil sepcent sepdek sep |
101 | cent unu | 88 888 | okdek ok mil okcent okdek ok |
110 | cent dek | 999 999 | naucent naudek nau mil naucent naudek nau |
111 | cent dek unu |
Noto: Oni ne diras *unudek* au *unucent*, sed nur dek kaj cent. Oni povus eble diri unu mil, sed normale oni diras simple mil.
Noto: La sona simileco inter ses kaj sep povas iafoje esti iom ghena. Iuj tial uzas en ekz. telefonado sis° anstatau ses. Aliaj uzas samcele sepen anstatau sep. Eble tio estas imitinda en tiaj situacioj, kiam pro bruo au simile oni bezonas eviti miskomprenojn. Oni tamen memoru, ke ankorau malmultaj konas sis° kaj sepen.
Kunskribado kaj disskribado «
Dekoj kaj centoj kunmetighas al unu vorto: dudek, tridek, ducent, tricent k.t.p. Chio alia estu skribata kiel apartaj vortoj, ankau miloj.
Noto: Multaj pensas, ke la regulo estas: “Kunskribu multiplikojn, disskribu adiciojn.” La Fundamenta regulo estas tamen alia, kaj pli simpla. Oni sekvu la Fundamentajn regulon kaj ekzemplojn.
Dekoj kaj centoj ricevas same kiel aliaj vortoj akcenton je la antaulasta vokalo: dúdek, trídek, dúcent, trícent. Chio alia estas elparolata kiel apartaj vortoj: dék dú, dék trí, cént dú, cént trí, cént dék dú, dú míl, trí míl, dú míl dék dú.
Tiu chi simpla regulo, kiu trovighas en la Fundamento, estas ofte miskomprenata. Oni erare kunskribas tro multe. Ne skribu: *dekdu*, *dektri*, *centdu*, *centtri*, sed: dek du, dek tri, cent du, cent tri. Nek skribu: *dumil*, *trimil*, *dekdumil*, *dudekdumil*, sed: du mil, tri mil, dek du mil, dudek du mil. Ankau estus eraro uzi dividostrekojn, kie devas esti spacetoj, char tio, kio estas skribita kun dividostreko estas unu vorto. Tion, kion oni elparolas kiel apartajn vortojn, oni ne skribu kiel unu vorton. Ne skribu do *cent-tridek-du*, sed cent tridek du, char neniu elparolas *cent-tridék-du*.
Noto: Ech che Zamenhof oni trovas multege da erare skribitaj nombrovortoj. Eble iuj el tiuj eraroj vere estis faritaj de tiuj, kiuj kompostis liajn tekstojn.
La kialo, ke oni ne kunskribu milojn, estas, ke antau mil povas stari chio ajn de du ghis naucent naudek nau, do ankau plurvortajhoj. Antau dek kaj cent povas aperi nur du ghis nau. Se oni kunskribus ankau milojn, oni devus skribi ekz. *tricenttridektrimil* (333 000), kio estus tre maloportuna. La ghusta skribo: tricent tridek tri mil estas pli klara. Kompreneble en la praktiko oni preskau chiam skribas tiel altajn nombrojn per ciferoj.
En la elparolado preskau chiuj obeas al la Fundamenta regulo akcentante tute ghuste, kaj kompreneble oni devas skribi same kiel oni elparolas.
Se el tiaj chi bazaj nombraj esprimoj oni kreas vortkunmetajhojn, ekz. O-finajhajn nombrovortojn au A-finajhajn nombrovortojn, oni tamen povas au devas kunskribi, eventuale kun dividostrekoj.
Nul «
Nul origine estis O-vorto: nulo (nomo de la cifero 0). Sed oni delonge uzas ghin ankau kiel nombran vorteton sen finajho, ekz.: 0,5 = nul komo kvin (au nulo komo kvin). Tia uzo de nul estas ech oficialigita (Aktoj de la Akademio II, p. 13).
Un’ «
Iafoje oni povas uzi la mallongigitan formon un’ anstatau unu.