PMEG 2024
26.4. Imaga modo – US-finajho
US-formo estas uzata por agoj kaj statoj nerealaj, imagaj au fantaziaj. US-formo ne montras la tempon de la ago:
laborus = la ago “labori” estas imagata
estus = la stato “esti” estas imagata
Se mi estus richa, mi ne laborus. Temas pri nerealaj, imagaj stato kaj ago.
Se mi estus sana, mi estus felicha.FE.20
Se li scius, ke mi estas tie chi, li tuj venus al mi.FE.20 La agoj scii kaj veni estas nerealaj, imagataj, dum la stato estas ja estas reala.
Se mi nur loghus en palaco! La loghado estas dezirata, sed mi scias, ke ghi ne estas ebla, ke ghi estas nura fantazio.
La malfelicha knabino, multe kurinte kaj trovinte neniun, kiu volus shin akcepti, baldau mortis en angulo de arbaro.FE.23 Tia persono ne ekzistis, kaj tial la ago “voli shin akcepti” estis nur imagata.
Mi ne farus la eraron, se li antaue dirus al mi la veron (au se li estus dirinta al mi la veron).FE.24 Kaj farus, kaj dirus chi tie rakontas pri imagataj agoj en la pasinteco. Se oni volas, oni povas montri la pasintecon per estus dirinta.
US por mildeco «
Oni ankau uzas US-modon por pli milde prezenti petojn au dezirojn:
Mi dezirus acheti kelkajn aferojn. Reala deziro, sed ghentile prezentata.
Chu mi povus havi la skribilon? Tre ghentila, milda peto.
Chu vi bonvolus paroli iom pli silente? Tre ghentila, milda peto.
US en se-frazoj «
US-verboj estas ofte uzataj kun la vorteto se, kiu montras kondichon, sed se ne automate necesigas US-formon. Chio dependas de la senco. Se temas klare pri imago, oni uzu US, sed se la ago au stato estas reala, oni uzu la realan modon:
Se li estus chi tie, li certe mirus pri la malordo. Oni scias, ke li ne estas chi tie, sed se li estus, li certe mirus.
Se li estas chi tie, li certe miras pri la malordo. Eble li estas chi tie. Oni ne scias.
US ne egalas al estis ...onta «
En kelkaj lingvoj la verboformo por imagataj agoj estas uzata ankau por io, kio iam estis antauvidata. Tion Esperanto esprimas per kunmetita verboformo: estis ...onta au estis ...ota.
Povus, devus, volus «
Che la verboj povi, devi kaj voli US-finajho ofte havas specialan signifon.