Numeraj signoreferencoj

Se oni havas problemon rekte skribi iun signon, oni povas helpi sin per XHTML-aj signoreferencoj, kiuj indikas la celitan signon per numero. Ekz.:

Tiaj signoreferencoj chiam komencighas per kaj-signo (&) kaj numersigno (#), kaj finighas per punktokomo (;). Inter la numersigno kaj la punktokomo oni skribas la Unikodan numeron de la celita signo.

Tiajn signoreferencojn oni povas enmiksi en ordinaran tekston, ekzemple jene:

<p>La Greka litero &#916;, estas tre bela, sed
pli bela estas la signo &#8734;. Plej belas tamen
la kartluda signo &#9829;.</p>

Provu tion en testa XHTML-pagho. Espereble via TTT-legilo sukcesos montri chiujn tri specialajn signojn.

Simbolaj nomoj «

Numeraj signoreferencoj estas sufiche fidindaj (la TTT-legiloj ilin komprenas sufiche bone), sed ili povas esti maloportunaj por la paghoverkanto. Ne estas facile memori tiajn numerojn, kaj se oni akcidente skribas ekzemple “8363” anstatau “8364”, oni ne tuj facile rimarkas la eraron.

Tiam oni povas anstataue uzi simbolajn signonomojn, ankau nomatajn entoj. En tiaj kodajhoj uzighas mallonga kodvorto anstatau numero:

Tiam oni skribas kaj-signon (&) antau la simbola nomo, kaj punktokomon (;) poste.

Jen la chi-antaua ekzemplo kun simbolaj signonomoj anstatau numeraj signoreferencoj:

<p>La Greka litero &Delta;, estas tre bela, sed
pli bela estas la signo &infin;. Plej belas tamen
la kartluda signo &hearts;.</p>

La prezento en TTT-legilo estu tute la sama. Δ estas tute sinonima kun Δ.

Ne por chiuj Unikodaj signoj ekzistas tia simbola nomo. Tiujn simbolajn nomojn, kiuj ja ekzistas, vi povas trovi en miaj paghoj pri signokodoj, precipe en la paghoj “Latino 1” kaj “Kiel skribi signojn en HTML”.

Aliaj signokodoj

Nuntempe estas forte konsilinde chiam uzi Unikodon por chia teksto, sed oni ankau povas uzi aliajn signokodojn.

Tre ofta signokodo estas Latino 1 (Latin 1, ISO-8859-1). Iuj malnovaj tekstoredaktiloj komprenas nur Latinon 1, kaj tute ne povas skribi Unikode.

Latino 1 enhavas multe malpli da signoj ol Unikodo, kaj se oni uzas Latinon 1 por la normalaj signoj (tiuj, kiujn oni skribas rekte), oni devas uzi signoreferencojn au simbolajn signonomojn pli ofte. Sed rimarku, ke numerajn referencojn oni chiam skribas kun la Unikodaj numeroj de la signoj. Numeraj signoreferencoj estas tute sendependaj de la signokodo, kiun oni uzas por rekte skribi signojn.

Ekzemple en la signokodo “windows-1252” la euro-signo havas la numeron “128”. Se oni uzas “windows-1252” kiel signokodon en XHTML-pagho, oni povas rekte skribi eurosignon per bitoko kun la numero 128 (la tekstoredaktilo tiam simple montras euro-signon - oni skribas la signon rekte). Sed se oni tiam volas skribi euro-signon per signoreferenco, oni ne povas skribi “€”. En Unikodo tute ne ekzistas signo kun la numero “128”. Oni devas tiam uzi la Unikodan numeron de la euro-signo, “8364”, skribante €.

Noto: Se oni tamen provas uzi “€”, povas esti, ke la TTT-legilo montras la celitan euro-signon, sed principe ghi povas montri chion ajn. En Unikodo ne estas difinita ia signo por kodpozicio 128, kaj chio ajn povas okazi. Eble hazarde la afero funkcias en tiu legilo, per kiu oni kontrolas, sed oni ne povas scii, chu aliaj legiloj kondutos same. Se oni nepre volas uzi la kodon “windows-1252” por euro-signo, oni skribu la euro-signon rekte lau tiu kodo. Tiam chio estas ghusta. Se oni uzas Latinon 1, oni devas skribi euro-signon per numera referenco au per simbola nomo, char en Latino 1 la euro-signo tute ne ekzistas.

<meta http-equiv="Content-Type"
content="text/html; charset=utf-8" />

<meta http-equiv="Content-Type"
content="text/html; charset=iso-8859-1" />

Tamen ne chiam funkcias

Se oni uzas “ekzotikajn” signojn, kaj skribas chion tute ghuste, lau chiuj reguloj, povas tamen esti, ke la signoj ne ghuste aperas por chiuj legantoj. Ne chiuj komputiloj havas tiparojn kun chiuj strangaj signoj, kaj ne chiuj TTT-legiloj estas agorditaj por uzi tiparojn kun la bezonataj signoj.

Ghenerale tiuj signoj, kiuj enestas en la signokodo “Latino 1” estas sekuraj. Pri ili oni tute ne bezonas timi. Sed aliaj signoj povas esti iom riskaj. Ghenerala konsilo estas uzi nur tiajn specialajn signojn, kiujn oni vere bezonas. Se oni skribas tekston en la Rusa, oni ja devas uzi Rusajn literojn, kaj se oni skribas tekston en la Araba, oni devas uzi Arabajn literojn. Tiam la specialaj signoj estas neeviteblaj.

Esperantaj literoj kun supersignoj

La Esperantaj literoj kun supersignoj (ch, gh, hh, jh, sh kaj u) klare estas ekzemploj de specialaj signoj. Sed se oni faras XHTML-paghojn en Esperanto, oni ja bezonas ilin uzi.

Se oni uzas Unikodon, kaj se la tekstoredaktilo, per kiu oni kreas la paghojn, regas Unikodon, kaj se oni aranghis tiel, ke oni povas ghuste tajpi tiujn literojn per la klavaro, oni povas rekte skribi tiujn signojn en la XHTML-kodo, kaj chio devas bone funkcii.

Alie oni povas uzi numerajn signoreferencojn. Jen la numeraj referencoj de la supersignaj Esperantaj literoj:

Jen ekzemplo, kiun vi povas aldoni al testa XHTML-pagho, kaj provi en TTT-legilo:

<p>
E&#293;o&#349;an&#285;o &#265;iu&#309;a&#365;de.
E&#292;O&#348;AN&#284;O &#264;IU&#308;A&#364;DE.
</p>

Se oni volas skribi pli longajn tekstojn, estas tamen preferinde uzi tekstoredaktilon, kiu regas Unikodon, kaj aranghi taugan manieron rekte tajpi tiujn signojn.

Kiel lasta elturnigho, oni povas skribi surogate, ekzemple per la H-skribo (“ehhoshangho chiujhaude”) au per la X-skribo (“ehxosxangxo cxiujxauxde”), sed tiam uzu surogatan sistemon, kiun plej multaj jam bone konas (ne eksperimentu per malmute konataj sistemoj, nek kreu propran flikajhon).

Pli detalajn klarigojn vi povas trovi en miaj paghoj pri Esperantaj literoj en TTT.

Klarigojn, kiel aranghi klavaron, per kiu eblas rekte tajpi Esperante lau Unikodo, vi povas trovi en miaj paghoj pri “Esperanto en Linukso” kaj “Esperanto en Vindozo”. Tie estas ankau kelkaj konsiloj pri taugaj programoj, ekzemple tekstoredaktiloj, kiuj bone komprenas Unikodon. Se vi uzas alispecan komputilon, mi bedaurinde ne povas konsili.