27.6. I-verboj kvazau chefverboj

Normale I-verbo ne povas esti chefverbo, sed okaze oni vidas frazojn, en kiuj la sola verbo estas I-verbo. Sed ankau en tia uzo I-verbo ne povas havi gramatikan subjekton.

Chefverbecaj I-verboj aperas en iaj mallongigitaj subfrazoj. La I-verbo tiam sence egalas al U-formo au esprimo kun povi:

• Grandega hundo metis sur min sian antauan piedegon, kaj mi de teruro ne sciis, kion fari.FE.38 = ... kion mi faru.

• Mi efektive jam ne scias, kiel ghin klarigi.M.85 = ... kiel mi ghin klarigu.

• La vidvino staris senmove, videble ne sciante, kion fari kaj al kiu sin turni.M.11 = ... kion shi faru kaj al kiu shi sin turnu.

• Ili ne havas, kion manghi, ili ne havas, per kio hejti la fornon.M.102 = Ili ne havas (ion), kion ili/oni povus manghi, ili ne havas (ion), per kio ili povus hejti la fornon.

• Mi havis tiam apud mia domo foson, kiu, se preni la plej malmulte, havis almenau ok futojn da largheco.Rt.19 = ... se oni prenu la plej malmulte ...

• Se lin kompari kun la nuna regho, li estis Apolono che Satiro.H.14 = Se oni lin komparu kun la nuna regho ...

Chefverbecaj I-verboj aperas ankau en iaj mallongigitaj esprimoj de dubo au hezito. La plena frazo havas verbon en U-formo, okaze en US-formo au OS-formo:

• Plialtigi la temperaturon de la chambro! per kio? acheti medikamenton! Per kio?M.196 = Per kio mi plialtigu ... Per kio mi achetu ...

• Chu esti au ne esti, – tiel staras nun la demando.H.74 = Chu mi estu au ne estu ...

• Kion fari?M.19 = Kion oni/mi/vi faru?

• Eble el la vestoj ion forkomerci? Vendi ekzemple la pantalonon?Rz.26 = Chu mi eble el la vestoj ion forkomercu? Chu mi vendu ekzemple la pantalonon?

Iafoje oni vidas I-verbojn uzatajn anstatau ordonaj U-formoj. Tiam la ordono ricevas nuancon neutralan, nek ghentilan nek malghentilan, sed simple konstatan. La senca subjekto de la I-verbo estas tute ghenerala oni. Tiu uzo estas malofta:

• Nur prunti, sed ne restigi al si!FA3.129 = Oni povas nur prunti ... Anstatau ordoni per U-formo, la parolanto eldiras sian volon kiel simplan konstaton de nediskutebla fakto.

• Por landoj ne menciitaj en la listo sin turni al LF-KOOP, Svislando. Simpla konstato, kiel oni agu por mendi ion de LF-KOOP.

En komputilaj interfacoj, menuoj de programoj, k.s., oni ordinare uzas I-verbojn por diversaj elekteblaj agoj: konservi dokumenton, shargi dokumenton, serchi tekston k.s. La logiko estas, ke tiuj estas agoj, kiujn la uzanto de la programo povas elekti: se vi volas konservi la dokumenton, alklaku ghi tiun menueron. Sed estas ankau tute eble en tia kunteksto uzi ordonajn U-formojn, se oni pensas pri tio, ke la uzanto de la programo ordonas al la programo fari la koncernan agon.

La specialaj esprimoj se tiel diri, se paroli sincere k.s. montras manieron de rigardado, vidpunkton, k.s. Oni povas ankau uzi por anstatau se, sed se estas pli klara:

• Se paroli sincere, li tute ne plachas al mi. = Se mi parolu sincere ...

• Li estas, se tiel diri, sia propra malamiko. = ... se oni povus tiel diri ...

Krome oni iafoje uzas I-verbojn en rakontoj anstatau chia ajn chefverba formo por montri primitivan (eraran) lingvajhon: Chu vi *manghi* nun?