PMEG 2023
12.3.3.1. Da – bazaj reguloj
La rolvorteto da ligas kvantan au mezuran esprimon al O-vorta frazparto, kiu montras ion “substancecan” (ion nelimigitan kaj nedifinitan). La kvantesprimo montras, kiom estas de la substanceca afero:
| kvanto | “substanco” | |
|---|---|---|
| unu kilogramo | da | pano |
| litro | da | lakto |
| skatolo | da | rizo |
| amason | da | komencantoj |
| du milionoj | da | rubloj |
| iom | da | valizoj |
| tiom | da | felicho |
| multe | da | problemoj |
Shi achetis faskon da ligno, iom da nigra pano, [iom] da malbonspeca faruno kaj [iom] da lakto.M.182 La vortoj fasko kaj iom montras kvantojn. La da-esprimoj montras, el kio konsistas la diversaj kvantoj.
Por chiu achetita funto da teo tiu chi komercisto aldonas senpage funton da sukero.FE.31
Ha, Dio nin gardu! Kia grandega amaso da oro!FA1.7
Sur la arbo sin trovis multe (au multo) da birdoj.FE.32
Mi neniam prenas kun mi multon da pakajho.FE.35
La richulo havas multe da mono.FE.37
Li havas pli da mono, ol li povas kalkuli.PE.655
Nur nun shi eksentis, [...] kiom da fortoj forprenis de shi la malvarmo.M.148
Tiu chi rivero havas ducent kilometrojn da longo.FE.32
Da-esprimo neniam estas komplemento de chefverbo, sed chiam rekta priskribo de chefvorto. Oni ne povas uzi memstarajn da-esprimojn, ekz.: *Sur la tablo trovighas da butero.* *Shi achetis da faruno.* Oni devas diri ekz.: Sur la tablo trovighas iom da butero. Shi achetis iom da faruno. (Plej ofte oni tamen diru simple: Sur la tablo trovighas butero. Shi achetis farunon.)
Nombrovortoj kaj da-esprimoj «
Nombraj vortetoj aperas normale sen da kiel rekta priskribo de chefvorto:
Tie loghas du esperantistoj.
Mi havas cent pomojn.
Tiu chi vilagho havas du mil loghantojn.
Nombrovortoj kun O-finajho kiel miliono, miliardo, deko kaj cento tamen bezonas da. Ili aperas kiel chefvorto kun da-esprimo kiel priskribo:
Mi havas centon da pomoj.FE.14
Tiu chi urbo havas milionon da loghantoj.FE.14
Li ghin forblovas por dudeko da rubloj.Rz.22
Ne uzu N-finajhon post da «
Post da oni ne povas uzi N-finajhon, char da-esprimo neniam estas mem objekto. La kvanta esprimo antau da tamen povas esti objekto: Li portas multon da valizoj.
Sed la kvanta esprimo ofte estas kvanta E-vorto au kvanta vorteto, kiu ne povas ricevi N-finajhon, ech kiam ghi rolas kiel objekto:
La richulo havas multe da mono.FE.37 = La richulo havas multon da mono. (Nepre ne: *La richulo havas multe da monon.*)
Kiom da pano vi volas? = Kiel grandan kvanton da pano vi volas? (Nepre ne: *Kiom da panon vi volas?*)