PMEG 2023

14.3.11. Jen

Jen servas por altiri la atenton al io, por prezenti ion, = “rigardu chi tion!, rigardu chi tie!, atentu chi tion!, auskultu chi tion!” kaj simile:

  • Jen la suno subiras, venas la nokto.FA2.89 = Vidu! La suno subiras...

  • Krak’! jen ghi falis de la shranko, kushis sur la planko en mil pecetoj.FA3.86

  • Jen la akvo iris jam super la kapon de la soldato.FA1.156

  • Unu vesperon li sidas en sia chambro, kaj jen subite oni frapas tre mallaute je la pordo.FA2.136

  • Vi ne bezonas rigardi ilin. Vi havas ekzemplojn aliajn – antau vi estas via patrino. Jen tiajn ekzemplojn vi devas sekvi.Rz.77

  • Post du jaroj Faraono havis songhon, ke jen li staras apud la Rivero.Gn.41

Ofte jen anstatauas chi tie, iafoje ghi anstatauas tio, tiu, tiam au simila esprimo, chiam aldonante sian atentigan nuancon:

  • Jen estas pomo.FE.6

  • Jen estas la pomo, kiun mi trovis.FE.6

  • Jen kushas la chapelo de la patro.FE.8

  • Vidu, jen estas la pantalono! jen estas la surtuto! jen la mantelo!FA1.110 = ...chi tie estas la mantelo. Tre ofte oni subkomprenas estas au trovighas en frazoj kun jen.

  • “Sed jen estas ankau, kaj jen estas denove!” ili chiuj ekkriis; kien ajn ili rigardis, trovighis krucoj sur la pordoj.FA1.11

  • Beleco, mildeco, modesteco, obeeco kaj pieco, jen estas la virtoj, kiuj konvenas al virino.M.139 Jen = chi tiuj + atentigo.

  • Jen kion diris Ahhitofel.Sm2.17 = Jen (estas) tio, kion diris Ahhitofel!

  • Jen venis la autuno.FA1.209 = Jen tiam venis la autuno.

Jen... jen havas specialan signifon.

Vortfarado «

  • Jene = “chi tiel kiel mi jen montros”: La demando, kiun ni metis, devas esti respondita jene: [...]OV.108

  • Jena = “tiu chi kiu jen sekvas, tiu chi kiun mi jen donas au montras”: Mi finas do per la jenaj vortoj: [...]FAnt.49 Mi havas la intencon prezenti al la Akademio projekton de regularo pri la tri jenaj punktoj: [...]L2.212

  • Jeno = “tio chi kio jen sekvas, tio chi kion mi jen donas au montras”: Por solvi la taskon vi bezonas la jenon: paperon, du krajonojn kaj abundan tempon. / Al via demando mi povas respondi jenon: [...]OV.559

Oni iafoje hezitas, chu uzi la antau jena kaj jeno. Ili similas lau la signifo al tabelvortoj je TI, antau kiuj oni neniam uzas la, sed jena kaj jeno estas ordinaraj A-vorto kaj O-vorto, kaj do devus akcepti la. En la chi-antauaj ekzemploj la iafoje aperas, alifoje ne. En la praktiko tio ne gravas. Oni povas agi lauplache.

Jene, jena kaj jeno montras ofte antauen al io, kio sekvos. Tabelvortoj je TI montras kutime reen al io, kio jam estas dirita: Karlo, Elizabeto kaj Petro. Tiuj estas miaj amikoj. / Miaj amikoj estas la jenaj: Karlo, Elizabeto kaj Petro. Tio tamen ne estas regulo. Vidu chi-antaue la Zamenhofan ekzemplon pri beleco, mildeco k.t.p., kiu kontrauas la kutimon.